Luật hôn nhân ở Đức, nổi tiếng với sự chi tiết và nghiêm ngặt, không chỉ định hình các mối quan hệ gia đình mà còn phản ánh sự tôn trọng tự do và quyền lợi cá nhân. Tìm hiểu về hệ thống pháp lý xung quanh hôn nhân tại Đức giúp du học sinh quốc tế thấu hiểu hơn về văn hóa và xã hội nước này. Bài viết từ Công ty Du học Đức Thanh Giang sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về các quy định về kết hôn, ly hôn và quyền lợi của vợ chồng tại Đức, đồng thời mở ra cánh cửa mới cho những ai có ý định xây dựng cuộc sống tại một trong những quốc gia phát triển nhất châu Âu.
Tổng Quan Về Luật Hôn Nhân Ở Đức
Luật hôn nhân ở Đức không chỉ mang tính ràng buộc pháp lý mà còn là nỗ lực bảo vệ giá trị gia đình, đảm bảo quyền lợi và trách nhiệm giữa các bên trong hôn nhân. Hôn nhân tại Đức là một thiết chế dân sự, được điều chỉnh bởi Bộ luật Dân sự Đức (Bürgerliches Gesetzbuch – BGB) và chịu ảnh hưởng bởi tiến trình hội nhập luật pháp châu Âu.
Hệ thống pháp lý Đức có khuynh hướng tôn trọng nhân quyền, bình đẳng giới, sự tự nguyện trong hôn nhân và quyền tự do lựa chọn người phối ngẫu – được xem là trụ cột trong cấu trúc xã hội hiện đại châu Âu. Từ kết hôn, sống chung, ly hôn, phân chia tài sản đến quyền nuôi con, tất cả đều được quy định rõ ràng, minh bạch giúp đảm bảo an toàn pháp lý cho công dân Đức và cả người nước ngoài đang sinh sống tại đây.
Đối với du học sinh hoặc người Việt Nam có mong muốn kết hôn, định cư tại Đức, việc nắm rõ các quy định trong luật hôn nhân Đức sẽ là hành trang cần thiết để chuẩn bị cho một tương lai ổn định và hợp pháp hóa tất cả quyền lợi tại đây.
Lịch sử và sự phát triển của luật hôn nhân Đức
Sự phát triển của luật hôn nhân ở Đức phản ánh quá trình tiến hóa của xã hội Đức từ một xã hội bảo thủ sang nền dân chủ tự do, lấy con người làm trung tâm. Ngay từ thời kỳ Cộng hòa Weimar (1919–1933), Đức đã có bước đầu ghi nhận quyền bình đẳng giới trong hôn nhân – một điều khá tiến bộ so với nhiều quốc gia khác cùng thời điểm.
Sau chiến tranh thế giới thứ hai, hệ thống pháp luật của Cộng hòa Liên bang Đức được tái cấu trúc hoàn toàn để tuân thủ theo các giá trị tự do, dân chủ, công bằng. Đặc biệt, sau thập niên 1970, khi phong trào nữ quyền phát triển mạnh, hệ thống luật hôn nhân Đức bắt đầu chỉnh sửa nhiều đạo luật bất bình đẳng, đặt vợ và chồng ở vị trí ngang hàng trong mọi quyết định và nghĩa vụ.
Đến năm 1998, Đức ban hành Luật Hôn nhân có hiệu lực ở cả lãnh thổ Đông và Tây sau khi thống nhất đất nước. Luật này nhấn mạnh tính tự nguyện của hôn nhân và tăng cường sự bảo vệ pháp lý cho con cái cùng người yếu thế trong gia đình.
Một bước ngoặt lớn xảy ra vào năm 2017, khi Hạ viện Đức (Bundestag) thông qua luật hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới – một dấu mốc lịch sử giúp thay đổi định nghĩa về gia đình và khẳng định tính nhân văn của nhà nước pháp quyền Đức hiện đại.
Các nguyên tắc cơ bản trong luật hôn nhân Đức
Luật hôn nhân Đức dựa trên những nguyên tắc cơ bản mang tính hiện đại và tiến bộ quốc tế. Cụ thể:
- Nguyên tắc tự nguyện: Không ai có thể bị ép buộc kết hôn. Sự đồng thuận tự nguyện hoàn toàn của cả hai bên là điều kiện tiên quyết.
- Nguyên tắc một vợ một chồng: Đức không công nhận chế độ đa hôn. Vi phạm nguyên tắc này có thể dẫn đến tuyên bố hôn nhân vô hiệu.
- Nguyên tắc bình đẳng: Vợ và chồng được hưởng quyền và có nghĩa vụ như nhau về mặt pháp lý, tài chính và chăm sóc con cái.
- Nguyên tắc minh bạch tài sản: Các quyền và nghĩa vụ về tài sản trong hôn nhân được quy định rõ theo hình thức “chế độ cộng sản hạn chế”, tức mỗi bên vẫn sở hữu tài sản cá nhân nhưng tài sản có được trong thời kỳ hôn nhân được chia đều khi ly hôn trừ khi có thỏa thuận khác.
Hệ thống pháp luật cũng nhấn mạnh đến trách nhiệm chăm sóc con cái, không phân biệt người nuôi dưỡng chính là cha hay mẹ. Quyền lợi của trẻ em luôn được ưu tiên hàng đầu trong mọi quyết định pháp lý liên quan đến hôn nhân.
Sự bảo vệ quyền lợi của các bên trong hôn nhân
Một điểm mạnh của luật hôn nhân ở Đức là khả năng bảo vệ tối ưu cho cả hai bên trong hôn nhân, đặc biệt là trong các trường hợp nhạy cảm như bạo hành, ly hôn, tranh chấp tài chính hoặc quyền nuôi con.
Luật pháp Đức có cơ chế xử lý kịp thời và hiệu quả khi một bên bị đe dọa bởi bạo lực gia đình. Tòa án có thể ra quyết định khẩn cấp để bảo vệ nạn nhân, như cấm tiếp xúc hoặc yêu cầu tách ly chỗ ở. Ngoài ra, có hơn 350 trung tâm tư vấn gia đình và dịch vụ luật pháp miễn phí trên toàn nước Đức tham gia hỗ trợ các cặp đôi gặp khó khăn trong quan hệ hôn nhân (số liệu từ Cơ quan Bảo vệ Gia đình Đức – Familiengericht, 2023).
Trong trường hợp ly hôn, hệ thống tòa án chuyên trách về hôn nhân và gia đình (Familiengericht) sẽ xử lý và phân chia quyền nuôi dưỡng con và quyền sở hữu tài sản một cách công bằng. Thêm vào đó, luật pháp luôn đề cao sự đồng thuận giữa hai bên và khuyến khích hòa giải, giải quyết tranh chấp theo hướng tích cực trước khi đưa ra phán quyết bắt buộc.
Quy Trình Kết Hôn Tại Đức
Việc kết hôn tại Đức, dù là giữa hai công dân Đức, hay giữa một người Đức với người nước ngoài như du học sinh hay lao động quốc tế, đều phải tuân theo những bước và quy định cụ thể. Điều này giúp đảm bảo quyền lợi, tính minh bạch, và tránh gian lận trong đăng ký hôn nhân – một vấn đề nhức nhối không chỉ ở Đức mà nhiều quốc gia châu Âu cùng lo ngại.
Điều kiện kết hôn đối với công dân và người nước ngoài
Để kết hôn hợp pháp theo luật hôn nhân ở Đức, hai bên cần thỏa mãn các điều kiện cơ bản sau:
- Đủ tuổi kết hôn: Cả nam và nữ đều phải từ 18 tuổi trở lên. Trước 2017, Đức cho phép người từ 16 tuổi kết hôn với điều kiện đặc biệt, nhưng hiện nay quy định đã bị bãi bỏ nhằm bảo vệ quyền lợi trẻ vị thành niên.
- Không bị ràng buộc cuộc hôn nhân trước đó: Nếu đã từng kết hôn thì bắt buộc phải có giấy chứng nhận ly hôn hợp pháp hoặc giấy khai tử của người bạn đời cũ.
- Tự nguyện đồng ý: Kết hôn ép buộc hoàn toàn bị cấm, dù là bằng lời hay hình thức áp lực từ gia đình, cộng đồng.
- Người nước ngoài phải có giấy tờ chứng minh tình trạng hôn nhân hợp pháp tại quốc gia mình để đảm bảo không trong tình trạng đã kết hôn ở nước ngoài.
Đáng chú ý, nếu một trong hai bên là người nước ngoài, họ cần xin “Giấy chứng nhận đủ điều kiện kết hôn” (Ehefähigkeitszeugnis) từ cơ quan địa phương hoặc Đại sứ quán. Đối với người Việt Nam, giấy tờ này thường được cấp bởi Ủy ban Tư pháp hoặc Sở Tư pháp tỉnh/thành nơi thường trú.
Thủ tục và giấy tờ cần thiết khi đăng ký kết hôn
Việc kết hôn hợp pháp tại Đức đòi hỏi các cặp đôi, đặc biệt là các cặp có một bên là người nước ngoài, phải chuẩn bị một bộ hồ sơ khá phức tạp và trải qua các bước hành chính chặt chẽ. Việc hiểu rõ các giấy tờ cần thiết sẽ giúp quy trình diễn ra nhanh chóng và tránh được sai sót không đáng có.
- Hồ sơ cơ bản cần chuẩn bị
Dưới đây là các giấy tờ cơ bản mà cả hai bên cần chuẩn bị khi đăng ký kết hôn tại Đức:
- Giấy khai sinh (có công chứng và dịch thuật sang tiếng Đức).
- Hộ chiếu hoặc thẻ căn cước hợp lệ.
- Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân hiện tại (Ledigkeitsbescheinigung): chứng minh người đứng đơn chưa từng kết hôn tại quốc gia của mình.
- Nếu đã ly hôn hoặc góa vợ/chồng: cần cung cấp giấy chứng nhận ly hôn hợp lệ hoặc giấy chứng tử của người chồng/vợ cũ.
- Giấy đăng ký cư trú (Meldebescheinigung).
- Đối với người nước ngoài: cần nộp giấy “Chứng nhận khả năng kết hôn” (Ehefähigkeitszeugnis) do cơ quan pháp lý nước của họ cấp hoặc giấy xác nhận tương đương do Đại sứ quán hoặc Lãnh sự quán cấp.
Lưu ý: Nhiều loại giấy tờ bắt buộc phải được dịch thuật công chứng và hợp pháp hóa lãnh sự. Thời hạn hiệu lực của các loại giấy tờ thường trong vòng 6 tháng kể từ ngày cấp, do đó nên chuẩn bị hồ sơ trong thời gian gần với lịch đăng ký kết hôn.
- Đăng ký tại Standesamt – Cơ quan đăng ký hộ tịch địa phương
Sau khi chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, các cặp đôi sẽ mang các giấy tờ nêu trên đến nộp tại Standesamt (Cơ quan đăng ký hộ tịch) nơi cư trú của một trong hai người. Tại cơ quan này, nhân viên sẽ kiểm tra kỹ lưỡng tất cả các tài liệu và lên lịch phỏng vấn nếu cần thiết để xác minh tính hợp pháp và tự nguyện của việc kết hôn.
Nếu hồ sơ hợp lệ, Standesamt sẽ cấp giấy phép kết hôn (Heiratslizenz) và ấn định ngày tổ chức lễ đăng ký kết hôn chính thức theo yêu cầu.
Việc nộp hồ sơ có thể khác nhau tùy theo từng bang ở Đức, do đó, người chuẩn bị kết hôn nên liên hệ trước với Standesamt địa phương để nhận được danh sách giấy tờ và quy trình cụ thể của mỗi nơi.
Theo số liệu từ Cơ quan Thống kê Liên bang Đức (Destatis, 2023), trung bình mỗi năm có hơn 30.000 cặp đôi có yếu tố nước ngoài thực hiện đăng ký kết hôn tại Đức, trong đó các cặp Đức – Việt chiếm khoảng 5% số lượng này.
Các lưu ý quan trọng trong quá trình chuẩn bị kết hôn
Việc kết hôn tại Đức không chỉ là việc hoàn thành hợp pháp hóa mối quan hệ tình cảm mà còn là một quy trình pháp lý chặt chẽ đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng mà người Việt Nam cần đặc biệt quan tâm:
- Chuẩn bị giấy tờ tại Việt Nam
Hầu hết giấy tờ như giấy khai sinh, giấy xác nhận tình trạng hôn nhân, giấy chứng nhận ly hôn… phải được cấp tại Việt Nam và cần qua các bước:
- Dịch thuật công chứng sang tiếng Đức.
- Hợp pháp hóa lãnh sự tại Cục Lãnh sự Bộ Ngoại giao Việt Nam hoặc các cơ quan có thẩm quyền.
- Xác nhận tại Lãnh sự quán Đức tại Việt Nam.
Tùy từng cơ quan tại Đức, hồ sơ có thể cần thêm bản dịch do công chứng viên tại Đức thực hiện để đảm bảo tính pháp lý. Người chuẩn bị nên bắt đầu quá trình này ít nhất 3 tháng trước khi lên kế hoạch sang Đức.
- Kỹ năng ngôn ngữ và hiểu biết văn hóa
Dù không bắt buộc phải biết tiếng Đức để kết hôn, tuy nhiên việc nắm được các khái niệm pháp lý cơ bản và hiểu quy trình tại Standesamt sẽ giúp tránh các hiểu lầm và hỗ trợ nhanh chóng nếu phát sinh vấn đề. Công ty Du học Thanh Giang thường xuyên tổ chức các chương trình hỗ trợ ngôn ngữ – văn hóa pháp lý cho du học sinh hoặc người có ý định định cư Đức, giúp họ tự tin hơn trong các tình huống thực tế.
- Tránh kết hôn giả – hệ lụy pháp lý nghiêm trọng
Kết hôn giả nhằm mục tiêu nhập cư là một hành vi bị luật pháp Đức cấm tuyệt đối và xử lý rất nghiêm khắc. Nếu bị phát hiện, người nước ngoài có thể bị trục xuất, cấm nhập cảnh trong nhiều năm và xử phạt hình sự. Người công dân Đức liên quan cũng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Cơ quan Di trú và Hộ tịch Đức (Ausländerbehörde và Standesamt) có quyền từ chối hồ sơ nếu nghi ngờ đây là mối quan hệ không thực chất. Lý do bị từ chối thường do hồ sơ thiếu nhất quán, thông tin mâu thuẫn hoặc kết quả phỏng vấn không phù hợp. Do đó, các cặp đôi nên chuẩn bị kỹ lưỡng và trung thực trong các khai báo.
Theo Cục Tư pháp Liên bang Đức (Bundesamt für Justiz), chỉ riêng năm 2022, có trên 3500 hồ sơ bị từ chối do nghi ngờ kết hôn giả.
Quyền Và Nghĩa Vụ Của Vợ Chồng Theo Luật Đức
Sau khi kết hôn và được công nhận hợp pháp, luật hôn nhân ở Đức xác lập đầy đủ các quyền và nghĩa vụ cho cả hai vợ chồng dựa trên nguyên tắc công bằng, bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau. Những điều này được thể hiện rõ ràng trong Bộ luật Dân sự (BGB), đặc biệt là các điều khoản từ §1353 đến §1563.
Quyền lợi kinh tế và tài sản chung
- Hệ thống tài sản theo chế độ cộng sản hạn chế (Zugewinngemeinschaft)
Tại Đức, nếu các cặp đôi không có thỏa thuận tiền hôn nhân, mặc định họ sẽ áp dụng chế độ cộng sản hạn chế. Điều này có nghĩa là mỗi người vẫn giữ quyền sở hữu cá nhân với tài sản trước hôn nhân, nhưng tài sản hình thành trong thời gian chung sống sẽ được tính là tài sản chung và chia đôi nếu ly hôn.
Ví dụ: nếu vợ mở doanh nghiệp trong thời kỳ hôn nhân và công ty tạo ra lợi nhuận thì khi ly hôn, lợi nhuận đó sẽ được chia đôi, trừ khi có chứng minh rõ ràng rằng phần lợi nhuận đó hoàn toàn không liên quan đến nỗ lực chung hoặc thỏa thuận tiền hôn nhân khác.
- Quyền tham khảo tài chính và quyết định chung
Vợ chồng có quyền chia sẻ thông tin tài chính của nhau, có trách nhiệm minh bạch hóa thu nhập, tài sản và tiêu dùng. Họ cũng được yêu cầu hỗ trợ tài chính cho nhau nếu một bên mất thu nhập do bệnh tật, thất nghiệp hoặc chăm sóc con nhỏ. Nếu vi phạm nghĩa vụ này, bên kia có quyền yêu cầu Tòa án can thiệp.
Từ năm 2021, chính phủ Đức còn ban hành các ưu đãi thuế đặc biệt cho cặp đôi chính thức kết hôn, với mức giảm thuế có thể lên đến 18% nếu một người là nguồn thu nhập chính trong gia đình, theo quy định của Bộ Tài chính Đức (Bundesfinanzministerium).
Trách nhiệm chăm sóc và giáo dục con cái
Trong khuôn khổ của luật hôn nhân ở Đức, nghĩa vụ nuôi dưỡng và giáo dục con cái là một trong những ưu tiên hàng đầu của pháp luật. Cả hai vợ chồng đều có trách nhiệm chia sẻ việc chăm sóc và nuôi dạy con cái theo nguyên tắc bình đẳng, bất kể thu nhập hay giới tính.
- Quyền và nghĩa vụ pháp lý đối với con cái
Theo Điều 1626 của Bộ luật Dân sự Đức (BGB), cả cha và mẹ đều có quyền và nghĩa vụ chăm sóc, giáo dục, nuôi dưỡng và bảo vệ con cái. Nghĩa vụ này vẫn không thay đổi ngay cả khi hai vợ chồng ly thân hoặc ly hôn, trừ khi một bên bị tước quyền chăm sóc vì những lý do nghiêm trọng (bạo hành, ngược đãi…).
Trẻ em có quyền được sống với cả cha và mẹ, được bảo vệ về mặt đời sống tinh thần, vật chất và thể chất. Các quyết định lớn liên quan đến việc học tập, chăm sóc y tế hay chỗ ở của trẻ đều phải có sự đồng thuận của cả hai người (tức là đồng quyền nuôi dưỡng – gemeinsame elterliche Sorge).
- Cơ chế hỗ trợ của nhà nước Đức trong giáo dục con cái
Đức là một trong các quốc gia có chính sách hỗ trợ gia đình và trẻ em rất rõ ràng. Ngoài quyền lợi được miễn học phí từ mẫu giáo đến đại học, các gia đình có con tại Đức còn nhận được các chế độ phúc lợi như:
- Trợ cấp nuôi con (Kindergeld): Từ tháng 1 năm 2023, chính phủ Đức chi trả 250 euro/tháng cho mỗi trẻ em đến 18 tuổi (hoặc 25 tuổi nếu đi học đại học).
- Trợ cấp chăm sóc cha mẹ (Elterngeld): Các bậc cha mẹ nghỉ việc để chăm con sơ sinh được nhận từ 300 đến 1800 euro/tháng trong 12–14 tháng đầu đời của con, tùy theo mức lương trước đó.
- Hỗ trợ trung tâm giáo dục, y tế, tâm lý học cho gia đình do chính phủ tài trợ hoàn toàn.
Điều này thể hiện trách nhiệm của nhà nước trong việc hỗ trợ đôi vợ chồng thực hiện tốt nghĩa vụ pháp lý và đạo đức trong việc nuôi dạy thế hệ tương lai.
Sự hỗ trợ lẫn nhau trong cuộc sống hôn nhân
Bên cạnh khía cạnh tài chính hoặc nuôi dạy con cái, luật hôn nhân ở Đức còn nhấn mạnh vai trò hỗ trợ tinh thần, cảm xúc và trách nhiệm xã hội giữa hai vợ chồng trong suốt thời gian sống chung.
- Nghĩa vụ tương trợ trong hôn nhân
Theo Bộ luật Dân sự Đức, cả vợ và chồng đều có nghĩa vụ hỗ trợ nhau khi một bên gặp khó khăn, bệnh tật hoặc không có khả năng lao động. Trách nhiệm này mang tính bắt buộc và có thể dẫn tới các phán quyết pháp lý nếu một bên từ chối hỗ trợ không có lý do chính đáng.
Ví dụ cụ thể: Trong một phán quyết tại Tòa án Liên bang Đức (Bundesgerichtshof) năm 2022, một người chồng đã bị yêu cầu bồi thường hàng tháng cho vợ cũ bị mất khả năng lao động và không có việc làm ổn định sau ly hôn, do trong thời gian chung sống người vợ đã nghỉ việc để chăm sóc con và theo yêu cầu của chồng. Tòa xác nhận đây là nghĩa vụ hỗ trợ bắt buộc.
- Bảo vệ người yếu thế và vai trò luật pháp can thiệp
Nếu có sự lạm dụng, lừa dối, gây tổn thương trong mối quan hệ hôn nhân, pháp luật Đức sẽ bảo vệ người bị tổn hại thông qua các cơ chế:
- Trợ giúp từ trung tâm tư vấn hôn nhân (Eheberatung)
- Can thiệp khẩn cấp từ cảnh sát và tòa án nếu có dấu hiệu bạo lực gia đình (phù hợp với Luật Bảo vệ Người bị Bạo hành – Gewaltschutzgesetz)
- Điều chỉnh quyền cư trú hoặc hỗ trợ pháp lý đặc biệt cho người nước ngoài bị xâm hại trong hôn nhân
Vấn đề xã hội luôn được đặt ngang hàng với quyền và nghĩa vụ pháp lý, cho thấy tính nhân văn trong hệ thống pháp luật Đức.
Luật Ly Hôn Ở Đức: Quy Định Và Thủ Tục
Ly hôn tại Đức là một quy trình pháp lý được quy định rất rõ ràng, dân sự hóa và đảm bảo minh bạch tối đa nhằm bảo vệ các bên liên quan, đặc biệt là trẻ em. Dưới ánh sáng của luật hôn nhân ở Đức, mục tiêu của ly hôn không nhằm trừng phạt mà là giải quyết xung đột theo hướng công bằng và bền vững.
Các điều kiện và lý do hợp pháp để ly hôn
- Nguyên tắc “ly thân một năm” (Trennungsjahr)
Khác với một số quốc gia, Đức yêu cầu cặp đôi trải qua tối thiểu 1 năm ly thân liên tục trước khi được nộp đơn ly hôn ra tòa. Đây là cách để luật pháp khuyến khích hai bên cân nhắc lại quyết định, đồng thời cho mỗi cá nhân thời gian thích nghi và sắp xếp lại đời sống cá nhân.
Sau khi ly thân tối thiểu 1 năm, một trong hai bên có thể đơn phương nộp đơn nếu bên kia không đồng ý ly hôn. Trường hợp cả hai bên đồng ý, quy trình sẽ nhanh hơn.
- Trường hợp ngoại lệ – ly hôn sau 6 tháng
Trong một số trường hợp nghiêm trọng như bạo hành, đe dọa tính mạng hoặc làm tổn hại tinh thần nghiêm trọng, người bị tổn hại có thể yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn ngay sau 6 tháng ly thân nếu có bằng chứng rõ ràng.
Ngoài ra, cũng không yêu cầu hai người phải sống riêng địa chỉ trong thời kỳ ly thân, miễn sao họ có đời sống riêng biệt (ví dụ: phòng ngủ riêng, không sinh hoạt/làm bếp cùng nhau, tách tài chính…).
Theo Destatis (Cơ quan Thống kê Đức), năm 2022 có hơn 136.000 vụ ly hôn được tòa án giải quyết, trong đó 82% trải qua giai đoạn ly thân đúng quy định.
Phân chia tài sản và quyền nuôi con
- Tài sản
Phân chia tài sản sau ly hôn được thực hiện theo chế độ tài sản mà hai người đã thỏa thuận hoặc theo mặc định là “cộng sản hạn chế” nếu không có hợp đồng hôn nhân riêng.
Cơ quan tòa án sẽ căn cứ vào tình hình tài chính của cả hai bên trong thời kỳ hôn nhân để xác định phần “tăng trưởng tài sản” (Zugewinn) mà mỗi người phải chia nhau. Việc che giấu tài sản hoặc chuyển nhượng tài sản trước ly hôn nhằm mục đích trốn nghĩa vụ có thể bị xử lý hình sự.
- Quyền nuôi con
Luật Đức khuyến khích quyền nuôi dưỡng chung sau ly hôn, đặc biệt khi cả hai đều đủ năng lực và sẵn sàng hợp tác. Tuy nhiên, nếu một bên có hành vi gây tổn hại, tòa sẽ phân quyền nuôi đơn độc cho bên còn lại. Phán quyết của tòa thường dựa trên:
- Ý kiến của trẻ nếu trên 12 tuổi
- Tình trạng tâm lý – tài chính – môi trường hiện tại của từng phụ huynh
- Khuyến nghị của sở thanh niên địa phương (Jugendamt)
Đôi khi quyền nuôi con không được trao toàn phần cho bất kỳ bên nào mà thay vào đó là “quyền giám hộ xen kẽ” (Wechselmodell) – đứa trẻ sống luân phiên theo tuần/tháng với cả hai người.
Tư vấn pháp lý trong quá trình ly hôn
Tại Đức, việc ly hôn không nhất thiết bắt buộc cả hai bên phải thuê luật sư, tuy nhiên người nộp đơn ly hôn buộc phải có đại diện pháp lý. Nếu tài chính khó khăn, người đó có thể xin “trợ giúp pháp lý” (Verfahrenskostenhilfe hoặc Prozesskostenhilfe), do chính phủ hỗ trợ 100% hoặc tài trợ một phần theo từng trường hợp cụ thể.
Các tổ chức phi chính phủ như Caritas, AWO hoặc Diakonie thường cung cấp dịch vụ tư vấn tâm lý – pháp lý miễn phí cho người đang trong giai đoạn ly hôn, đặc biệt hữu ích cho người nước ngoài hoặc du học sinh.
Công ty Du học Thanh Giang với kinh nghiệm tư vấn định cư Đức cho hàng ngàn học viên Việt Nam hàng năm, cũng hỗ trợ du học sinh tìm hiểu quy trình ly hôn, chuẩn bị tâm lý và kết nối với dịch vụ luật sư chuyên biệt nếu cần thiết.
Sống Tại Đức Sau Khi Kết Hôn: Các Quyền Lợi Và Thách Thức
Sau khi kết hôn hợp pháp tại Đức, đặc biệt là giữa công dân Đức và người nước ngoài như du học sinh, người lao động hoặc người nhập cư, một loạt quyền lợi và nghĩa vụ mới sẽ được thiết lập. Tuy nhiên, việc thích nghi và hoà nhập với xã hội Đức cũng đặt ra không ít thách thức về văn hóa, pháp lý và đời sống. Đây là giai đoạn cần lắm một định hướng đúng đắn và sự hỗ trợ phù hợp.
Quyền cư trú và nhập tịch cho vợ/chồng người nước ngoài
- Cấp phép cư trú theo diện đoàn tụ gia đình
Theo quy định của Luật Cư trú Đức (Aufenthaltsgesetz), nếu kết hôn với một công dân Đức hoặc người nước ngoài đang cư trú hợp pháp, người còn lại có thể nộp hồ sơ xin giấy phép cư trú theo diện “đoàn tụ gia đình” (Familiennachzug).
Giấy phép này được cấp với thời hạn từ 1 đến 3 năm, có thể gia hạn và bao gồm quyền:
- Cư trú tại Đức hợp pháp;
- Làm việc toàn thời gian;
- Học tiếng Đức miễn phí theo các khóa nhập cư (Integrationskurse) từ nhà nước tài trợ;
- Được hưởng chế độ bảo hiểm, y tế, an sinh như công dân bình thường.
Yêu cầu bắt buộc là hai bên vẫn phải duy trì quan hệ hôn nhân hợp pháp và sống cùng nhau. Người nộp hồ sơ cần chứng minh có nơi cư trú và tài chính ổn định của người bảo lãnh (thường là công dân Đức).
- Điều kiện nhập tịch
Sau khi định cư từ 3 năm trở lên và sống trong hôn nhân ít nhất 2 năm, người vợ/chồng nước ngoài có thể nộp đơn xin nhập tịch Đức. Hồ sơ cần chứng minh:
- Trình độ tiếng Đức đạt tối thiểu B1 (theo chuẩn CEFR);
- Không phạm tội hình sự tại Đức hoặc quốc tế;
- Đã hoàn thành khóa học nhập cư và hiểu biết căn bản về luật pháp Đức, giá trị dân chủ (thông qua bài kiểm tra chính trị Gesellschaftskunde);
- Có khả năng tự nuôi sống bản thân (miễn trừ nếu đang chăm con nhỏ dưới 3 tuổi).
Số liệu từ Bộ Nội vụ Liên bang Đức công bố năm 2023 cho biết, mỗi năm Đức có khoảng 8.500 người nước ngoài nhập quốc tịch do kết hôn với công dân Đức, tỷ lệ nhập tịch thông qua hôn nhân chiếm 12.6% tổng số hồ sơ.
Tích hợp văn hóa và xã hội sau kết hôn
- Vai trò của chương trình hội nhập (Integrationskurs)
Nhằm giúp người nước ngoài hòa nhập hiệu quả hơn vào xã hội Đức sau khi kết hôn, nhà nước đã tổ chức hàng ngàn khóa học hội nhập mang tên Integrationskurs. Các khóa học này bao gồm:
- Học tiếng Đức từ A1 đến B1;
- Kiến thức xã hội – chính trị – pháp lý chung của nước Đức;
- Và các buổi học chuyên biệt về quản lý tài chính, luật gia đình, quyền công dân.
Học viên vượt qua kỳ thi cuối khóa sẽ được cấp chứng chỉ – là một yếu tố quan trọng khi xin cấp quyền thường trú hoặc nhập tịch sau này.
Công ty Du học Thanh Giang hiện đang hợp tác với nhiều trung tâm hội nhập tại Đức để hỗ trợ du học sinh và người Việt có nhu cầu định cư Đức tham gia các lớp học chất lượng, linh hoạt theo thời gian.
- Vai trò của cộng đồng người Việt tại Đức
Hiện nay, Đức là nơi sinh sống của hơn 200.000 người gốc Việt, trong đó Berlin, Leipzig, Frankfurt, Hamburg là những địa điểm có cộng đồng lớn mạnh nhất. Không ít cặp vợ chồng Việt–Đức hoặc Việt–Việt sau khi kết hôn đã dễ dàng hơn trong việc thích nghi thông qua các hội nhóm, nhà thờ, khóa học, sự kiện văn hóa được tổ chức định kỳ.
Điển hình, Hội người Việt tại Berlin đã tổ chức hơn 150 chương trình hội thảo về “Pháp luật dành cho vợ/chồng người nước ngoài kết hôn tại Đức” từ năm 2020 đến 2023 – góp phần tăng cường năng lực hiểu và tuân thủ luật pháp Đức cho người trong cộng đồng.
Thách thức trong cuộc sống hôn nhân tại Đức
Dù kết hôn tại Đức mang lại nhiều cơ hội và quyền lợi rõ rệt, không thể phủ nhận rằng có nhiều thách thức mà các cặp đôi – đặc biệt là với nền tảng văn hóa khác biệt – phải đối mặt.
- Khác biệt văn hóa và vai trò giới tính
Sự khác biệt về tư duy hôn nhân giữa người Việt và người Đức là một trong những nguyên nhân phổ biến gây căng thẳng trong đời sống hôn nhân. Chẳng hạn, người Việt thường đặt nặng trách nhiệm gia đình, trong khi người Đức đề cao quyền tự chủ cá nhân; hoặc việc chia sẻ công việc nội trợ giữa hai giới được hiểu rất khác biệt.
Điều này yêu cầu cả hai bên phải có sự thấu hiểu, đồng cảm và linh hoạt thích nghi. Có không ít trường hợp đổ vỡ vì không dung hòa được những khác biệt căn bản này.
- Bất cân xứng về ngôn ngữ và vị thế xã hội
Một thách thức lớn khác là ngôn ngữ. Khi một người chưa giỏi tiếng Đức, họ có thể bị phụ thuộc về kinh tế, pháp lý và thiếu khả năng tự bảo vệ mình trong đời sống gia đình. Điều này dễ dẫn đến cảm giác lệ thuộc, thậm chí là bị kiểm soát trong một số trường hợp.
Thêm vào đó, vì người nước ngoài cần thời gian để học hỏi và xây dựng lại sự nghiệp trong xã hội mới, việc mất đi vị thế xã hội (đặc biệt với người từng đỗ đạt/địa vị tại quê nhà) sẽ ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý sau hôn nhân.
Do đó, chuẩn bị tâm lý, học tiếng Đức ngay từ sớm, đặt mình vào vị trí tích cực và chủ động hòa nhập – là các yếu tố then chốt để xây dựng cuộc sống hôn nhân bền vững tại Đức.
Hôn Nhân Đồng Giới: Sự Công Nhận Và Quy Định Tại Đức
Một điểm tiến bộ và nhân văn trong luật hôn nhân ở Đức là sự công nhận đầy đủ đối với hôn nhân đồng giới – điều không phải quốc gia nào cũng đạt được. Kể từ năm 2017, Đức chính thức hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới về mọi mặt, từ quyền kết hôn, tài sản, con nuôi đến quyền nhập tịch – giống như cặp đôi khác giới.
Lịch sử và tiến trình công nhận hôn nhân đồng giới
Quá trình đấu tranh vì quyền kết hôn đồng giới tại Đức trải qua nhiều thập kỷ. Ban đầu, từ năm 2001, Đức đã cho phép hình thức “đăng ký kết hợp dân sự” (eingetragene Lebenspartnerschaft) dành cho cặp đôi đồng giới, nhưng không cho phép nhận con nuôi và thuế hôn nhân.
Đến tháng 6 năm 2017, Quốc hội Đức thông qua đạo luật “Hôn nhân cho tất cả” (Ehe für alle), chính thức cho phép người đồng giới đăng ký kết hôn như người dị giới. Luật này có hiệu lực từ ngày 1 tháng 10 năm 2017. Trong vòng 3 năm sau đó, hơn 14.000 đám cưới đồng giới đã diễn ra trên khắp nước Đức (theo Destatis, 2021).
Điểm đặc biệt là các cặp đã đăng ký kết hợp dân sự trước đó có thể chuyển đổi sang hôn nhân hợp pháp bằng thủ tục đơn giản tại Standesamt.
Quyền lợi và nghĩa vụ của cặp đôi đồng giới
Một khi đã đăng ký hôn nhân, các cặp đôi đồng giới tại Đức được hưởng:
- Toàn bộ quyền lợi và nghĩa vụ như vợ chồng khác giới: từ tài sản, thuế, bảo hiểm, hưu trí đến cư trú.
- Quyền nhận con nuôi độc lập hoặc cùng nhau;
- Quyền nhập tịch Đức tương tự như các cặp khác;
- Bảo hộ pháp lý đầy đủ từ luật dân sự đến luật tố tụng gia đình nếu ly hôn.
Chẳng hạn, vào tháng 5 năm 2020, một cặp vợ chồng đồng giới người Đức–Việt tại Stuttgart đã kiện đòi con nuôi và được công nhận là cha mẹ hợp pháp bởi tòa án địa phương, thiết lập án lệ minh chứng cho quyền bình đẳng giới trong luật hôn nhân Đức hiện hành.
Cộng đồng LGBT và sự hỗ trợ tại Đức
Đức hiện là một trong những quốc gia có môi trường sống an toàn và cởi mở nhất châu Âu đối với cộng đồng LGBT:
- Tổ chức LSVD (Lesben- und Schwulenverband in Deutschland) là một trong những tổ chức hỗ trợ pháp lý, xã hội và tâm lý lớn nhất cho người đồng tính tại Đức, hoạt động từ năm 1990 đến nay.
- Berlin, Cologne, Hamburg là đô thị đặc biệt thân thiện và tổ chức Pride Parade thường niên với hàng trăm ngàn người tham gia khắp thế giới.
- Người đồng giới cũng được quyền xin tị nạn tại Đức nếu bị đàn áp tại quốc gia của họ.
Đối với du học sinh LGBT, đặc biệt là người gốc Á – Đức là một quốc gia lý tưởng để xây dựng cuộc sống tự do và công bằng hơn.
Câu Hỏi Thường Gặp Về Luật Hôn Nhân Ở Đức
Phần hỏi đáp dưới đây được tập hợp từ những băn khoăn phổ biến nhất của người Việt đang sinh sống, học tập hoặc có ý định định cư tại Đức. Những câu trả lời này được cung cấp dựa trên hệ thống pháp lý hiện hành và những kinh nghiệm thực tiễn từ Công ty Du học Thanh Giang – đơn vị đã hỗ trợ hàng nghìn du học sinh và gia đình Việt Nam tại Đức.
- Có cần chuẩn bị giấy tờ gì từ Việt Nam để kết hôn tại Đức?
Có. Người Việt cần chuẩn bị một số giấy tờ bắt buộc bao gồm:
- Giấy khai sinh có dịch công chứng sang tiếng Đức;
- Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân (chứng minh đang độc thân), được cấp tại Sở Tư pháp tỉnh/thành nơi cư trú tại Việt Nam;
- Chứng minh nhân dân/Căn cước công dân/hộ chiếu;
- Giấy chứng nhận ly hôn hoặc giấy khai tử (nếu đã từng kết hôn);
- Xác nhận cư trú/khai báo tạm trú nếu còn đang ở Việt Nam.
Tất cả giấy tờ này cần trải qua quá trình hợp pháp hóa lãnh sự tại Lãnh sự quán Đức tại TP. Hồ Chí Minh hoặc Hà Nội.
- Luật hôn nhân Đức có cho phép kết hôn đồng giới không?
Có. Từ ngày 1 tháng 10 năm 2017, Đức chính thức hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới theo luật “Ehe für alle” (Hôn nhân cho tất cả). Người đồng giới được kết hôn chính thức tại Standesamt và được hưởng mọi quyền lợi như các cặp đôi khác giới.
Hôn nhân đồng giới cũng có giá trị trong các thủ tục về cư trú, tài sản, thuế, quyền nuôi con và đặc biệt là nhập tịch sau định cư. Đây là biểu hiện tiêu biểu cho tính nhân văn cao trong hệ thống pháp luật Đức.
- Làm thế nào để người nước ngoài có quyền cư trú lâu dài sau khi kết hôn?
Sau khi kết hôn chính thức với công dân Đức, người nước ngoài có thể xin giấy phép cư trú theo diện đoàn tụ gia đình. Giấy phép đầu tiên thường có thời hạn từ 1–3 năm, sau đó có thể gia hạn hoặc xin cấp quyền cư trú vĩnh viễn (Niederlassungserlaubnis) nếu:
- Sống liên tục tại Đức ít nhất 3 năm;
- Thành thạo tiếng Đức mức B1 trở lên;
- Không có hành vi vi phạm pháp luật;
- Có nguồn thu nhập hợp pháp đủ sống.
Sau khoảng 3–5 năm tùy từng bang, có thể nộp đơn xin nhập quốc tịch.
- Các bước cần thiết để nhập tịch sau khi kết hôn với công dân Đức?
- Bước 1: Cư trú hợp pháp tại Đức ít nhất 3 năm sau khi kết hôn và đã sống chung tối thiểu 2 năm;
- Bước 2: Học và thi đạt tiếng Đức mức B1 (hoặc cao hơn);
- Bước 3: Tham gia và hoàn thành khóa học hội nhập (Integrationskurs);
- Bước 4: Thi đỗ bài kiểm tra kiến thức chính trị – xã hội Đức (Einbürgerungstest);
- Bước 5: Có khả năng tự túc tài chính, không phụ thuộc xã hội;
- Bước 6: Không có tiền án, tiền sự;
- Bước 7: Hoàn thiện hồ sơ nhập tịch tại Cơ quan ngoại kiều (Ausländerbehörde) địa phương.
- Công ty Thanh Giang hỗ trợ du học sinh trong việc tìm hiểu luật hôn nhân như thế nào?
Công ty Du học Thanh Giang không chỉ dừng ở vai trò hỗ trợ du học sinh xin visa, nhập học hay định cư mà còn là đơn vị tiên phong trong tư vấn pháp lý cá nhân – bao gồm luật hôn nhân, luật cư trú và các thủ tục pháp lý liên quan cho người Việt tại Đức.
Thanh Giang cung cấp:
- Tư vấn về hồ sơ kết hôn tại Đức;
- Hướng dẫn thủ tục hợp pháp hóa giấy tờ từ Việt Nam;
- Kết nối dịch vụ dịch thuật công chứng uy tín;
- Giới thiệu luật sư chuyên về hôn nhân – gia đình tại Đức;
- Hỗ trợ người Việt sinh sống hợp pháp sau kết hôn, bao gồm cư trú, hội nhập, nhập tịch.
- Quá trình ly hôn tại Đức có những lưu ý pháp lý gì đặc biệt?
Một số điểm quan trọng:
- Cần trải qua giai đoạn ly thân tối thiểu 1 năm để chứng minh không còn tình cảm;
- Người nộp đơn ly hôn phải có luật sư đại diện;
- Có thể được miễn chi phí tòa án nếu thu nhập thấp (thông qua trợ giúp pháp lý);
- Cần giải quyết quyền nuôi con, tài sản và cả tiền cấp dưỡng (nếu có);
- Phải tham vấn Jugendamt – Sở thanh niên nếu hai bên có con vị thành niên.
Mỗi trường hợp có đặc thù riêng nên cần nhờ sự tư vấn từ luật sư chuyên ngành. Thanh Giang có thể giúp du học sinh tìm đúng địa chỉ và giải pháp kịp thời.
- Có những tổ chức hay cộng đồng nào hỗ trợ cặp đôi quốc tế tại Đức?
Có. Đức có rất nhiều tổ chức, hội nhóm giúp đỡ người Việt và gia đình quốc tế:
- LSVD – Tổ chức bảo vệ quyền lợi người đồng giới tại Đức;
- Diakonie, Caritas – Tư vấn tâm lý và hỗ trợ pháp lý cho gia đình ly hôn, bạo hành;
- Jugendamt – Cơ quan bảo vệ trẻ em;
- Hội người Việt tại Berlin, Hội phụ nữ Việt Nam tại Đức… thường xuyên có chuyên đề chia sẻ kinh nghiệm hôn nhân – gia đình.
Thanh Giang Cùng Bạn Khám Phá Cuộc Sống Hôn Nhân Tại Đức
Là một trong những đơn vị tư vấn du học – định cư hàng đầu hiện nay, Công ty Du học Thanh Giang nhận thức sâu sắc rằng, kiến thức pháp lý là hành trang quan trọng cho những ai có dự định gắn bó lâu dài với nước Đức — không chỉ qua học tập, làm việc mà còn qua việc xây dựng gia đình bền vững tại một xã hội hiện đại.
Dịch vụ tư vấn pháp lý và hỗ trợ định cư của Thanh Giang
Thanh Giang liên kết trực tiếp với luật sư, trung tâm tư vấn luật gia đình, các Standesamt (cơ quan hộ tịch) tại các thành phố lớn ở Đức như Berlin, Leipzig, Frankfurt. Qua đó, học viên và người có nhu cầu kết hôn – định cư sẽ được hướng dẫn:
- Chuẩn bị thủ tục kết hôn Đức–Việt;
- Dịch, công chứng và hợp pháp hóa giấy tờ;
- Làm hồ sơ xin cư trú, giấy phép lao động, tham gia bảo hiểm;
- Giải quyết mâu thuẫn, xung đột trong hôn nhân có yếu tố nước ngoài.
Khách hàng được hỗ trợ từ A–Z về pháp lý minh bạch – an toàn và được cập nhật liên tục thông tin mới nhất từ luật Đức.
Chương trình hòa nhập văn hóa và ngôn ngữ
Hiện nay Thanh Giang đang triển khai chương trình “Văn hóa Đức và kỹ năng sống hôn nhân” – một khóa học đặc biệt dành riêng cho du học sinh, người kết hôn với công dân Đức:
- Hướng dẫn ứng xử gia đình – xã hội theo cách của người Đức;
- Học tiếng Đức giao tiếp, đặc biệt là từ vựng liên quan tới cư trú – pháp lý – gia đình;
- Giải đáp các tình huống phát sinh thực tế trong hôn nhân có yếu tố quốc tế.
Ngoài ra, Thanh Giang còn phối hợp với cộng đồng người Việt tại Đức để tổ chức tọa đàm định kỳ, hội thảo pháp lý và chương trình hỗ trợ hòa nhập đầu sống.
Liên hệ Thanh Giang để nhận tư vấn chi tiết và hỗ trợ
Kết hôn là khởi đầu cho một hành trình sống và cùng nhau trưởng thành. Nhưng để cư trú, làm việc, nuôi dạy con cái và hòa nhập với một xã hội mới như Đức — bạn cần rất nhiều thông tin pháp lý vững chắc, lòng dũng cảm, và một đơn vị đồng hành hiểu bạn.
Đó chính là lý do Công ty Du học Thanh Giang luôn song hành cùng hàng nghìn học viên và gia đình Việt trong từng hồ sơ, từng quyết định quan trọng và từng bước tiến đến cuộc sống tốt đẹp hơn tại nước Đức.
Hãy liên hệ ngay hôm nay để được tư vấn miễn phí:
Công ty Du học Thanh Giang
- Hotline: 091.858.2233 / 096.450.2233 (Zalo)
- Email: water@thanhgiang.com.vn
- Địa chỉ: Số 30, Ngõ 46, Phố Hưng Thịnh, Yên Sở, Hoàng Mai, Hà Nội. Và 15 Chi Nhánh trên toàn quốc.
- Website: thanhgiang.com.vn
Công ty Du học Thanh Giang cam kết là người đồng hành đáng tin cậy trên con đường khám phá và xây dựng cuộc sống hôn nhân tại Đức. Hãy liên hệ với chúng tôi để nhận được sự tư vấn toàn diện và hỗ trợ chu đáo, giúp bạn hiện thực hóa giấc mơ sống và học tập tại Đức.
